ضامن کیست و چه وظیفه ای دارد؟

ضامن کیست؟

 ضامن در اسناد تجاری

با توجه به این که روابط تجاری در دنیای مدرن امروز گسترش زیادی داشته است، به تبع آن استفاده از اسناد تجاری ( چک، سفته و…) نیز افزایش پیدا کرده است. این افزایش استفاده از اسناد تجاری، باعث شده روش هایی بکار گرفته شود که به دارنده سند اطمینان ‌خاطر لازم را بدهد که مبلغ مندرج بر روی سند تجاری در موعد مقرر پرداخت خواهد شد. یکی از این روش‌ها، ضمانت است. در این مقاله تلاش می کنیم با بهره گیری از اطلاعات موسسه حقوقی حامد امیری در اصفهان مبحث ضامن و ضمانت در اسناد تجاری را برای شما شرح دهیم.

ضمانت چیست؟

پیش از هر چیز بهتر است چیز معنی ضمانت و ضمان آشنا شویم. برای رسیدن به مفهوم ضمان و ضمانت لازم است به عقد ضمان بپردازیم. عقد ضمان ، عقدی است که بر اساس آن الف تعهد می کند که تعهد مالیِ برعهده شخص را ایفا کند. عقد ضمان، بین ضامن (کسی که تعهد می کند تعهد مالیِ شخص دیگر را ایفا کند) و مضمونٌ‌له (طلبکار) انعقاد می شود.
پس، عقد ضمان دارای دو رکن اصلی است؛ ضامن و طلبکار. برای آنکه عقد ضمان منعقد شود، به رضایت مدیون (مضمونٌ‌عنه) نیازی نیست؛ البته اگر ضامن بدون رضایت مدیون اصلی دین او را بپردازد، دیگر نمی‌تواند پس از پرداخت دین برای دریافت پول خود به او مراجعه نماید.
پس از انعقاد قرارداد ضمان ، دین و تعهد مالیِ مدیون به ضامن منتقل می‌شود؛ یعنی طلبکار صرفاً باید به ضامن مراجعه کند و نمی‌تواند برای مطالبه طلب خود به مدیون اصلی رجوع نماید. البته گاهی تعهد مدیون به ضامن منتقل نمی‌شود، بلکه این تعهد مالی بر عهده مدیون باقی می‌ماند و ضامن در کنار مدیون اصلی مسئولیت پرداخت دین او را برعهده می‌گیرد. در این حالت، طلبکار می‌تواند برای مطالبه طلب خود به هر یک از این دو شخص (یعنی مدیون اصلی و ضامن) یا هر دوی آن‌ها مراجعه نماید.

ضمانت در اسناد تجاری به چه معنا است؟

ضمانت، یکی از رایج‌ترین راه‌های تضمین پرداخت در اسناد تجاری است. معمولاً دارندگان اسناد تجاری به هنگام دریافت این اسناد از صادرکننده سند یا شخصی که می‌خواهد آن سند را واگذار نماید، ضامن معتبر مطالبه می‌کنند. در اسناد تجاری، یک شخص می‌تواند ضامن صادرکننده و یا واگذارکننده سند تجاری باشد. با پذیرش ضمانت در اسناد تجاری، ضامن متعهد می‌شود که مبلغ مندرج بر روی سند را در موعد مقرر (سررسید) و با رعایت شرایط قانونی به دارنده سند (که همان طلبکار یا مضمونٌ‌له است) پرداخت نماید.
ظهرنویسی: ظهرنویسی یا پشت نویسی به این معناست که شخص در ظهر سند تجاری انتقال را نوشته و امضا کند. معمولآً او در پی این امضاء مسئولیت پرداخت وجه سند را به همراه دیگر امضاکنندگان از قبیل صادرکننده و ظهرنویسان دیگر برعهده می گیرد. بدین معنی که ظهرنویسی علی الاصول حاکی از انتقال سند است مگر اینکه ظهرنویس وکالت در وصول را قید نموده باشد که در این صورت انتقال برات واقع نشده ولی دارنده برای حق وصول و در صورت اقتضاء حق اعتراض و اقامه دعوی می تواند اقدام کند.

مسئولیت ضامن و ظهرنویس در اسناد تجاری تضامنی است. مطابق قانون تجارت صادرکننده و ظهرنویس ها در مقابل دارنده برات مسئولیت تضامنی دارند یعنی دارنده ی سند تجاری در صورت عدم تأدیه و اعتراض می تواند به هر کدام از آنها که بخواهد منفرداً یا به چند نفر یا به تمام آنها مجتمعاً رجوع نماید و همین حق را هر یک از ظهرنویس ها نسبت به برات دهنده و ظهرنویس های ماقبل خود دارد.
لازم به ذکر است که بین مسئولیت تضامنی ضامن و مسئولیت تضامنی ظهرنویس فرق اساسی وجود دارد و آن اینکه ضامن تنها با شخصی مسئولیت تضامنی دارد که از او ضمانت کرده است یعنی به میزان مسئولیت مضمون عنه و البته اگر مضمون عنه مسئول باشد.

روش های انجام ضمانت در اسناد تجاری

ضمانت در اسناد تجاری ممکن است به دو روش انجام شود؛ ۱. ضمانت در خود سند، ۲. ضمانت در سندی جداگانه.
به طور معمول در اسناد تجاری ، ضمانت در خود سند و با امضاء ضامن انجام می‌شود، اما این امکان هم وجود دارد که ضمانت این اسناد در یک سند جداگانه انجام بگیرد؛ به این صورت که موضوع و مشخصات مورد ضمانت که همان سند تجاری است، در سندی جداگانه ثبت، و به سند تجاری ضمیمه شود.

شرایط ضمانت از اسناد تجاری

برای آنکه از سند تجاری ضمانت شود باید به این شرایط توجه شود:

الف) اگر ضمانت از سند تجاری در خود سند انجام شود، ضامن باید روی سند یا ظَهر سند (پشت سند) را امضاء کند. در عمل و بهترین این است که این امضاء در پشت سند تجاری درج ‌شود. عده ای باور دارند که برای ضمانت، مُهر هم مثل امضا معتبر است و ضامن این امکان را دارد که به جای امضا کردن، مُهر بزند. اما در این مورد اختلاف نظر زیادی وجود دارد، پس بهتر است که ضامن برای ضمانتِ سند تجاری آن را امضاء کند تا به مشکل بر نخورد.

ب) ضامن علاوه بر امضا باید عبارتی بنویسد که نشانگر ضمانت او باشد. این کار از ایجاد احتمالی مشکلات بعدی جلو گیری می‌کند؛ چون صرف امضا در پشت یک سند تجاری، ممکن است برای انتقال سند و یا ضمانت باشد. با در نظر گرفتن این‌که مقررات انتقال سند با ضمانت فرق دارد، پس شخص باید قید کند کنار امضاء که این سند را به‌عنوان ضمانت امضاء می‌کنم. صرف امضا پشت یا روی سند تجاری بدون درج عبارتی که نشانگر قصد امضا کننده باشد، ممکن است باعث اختلاف‌نظر در تفسیر امضا شود. و امضاکننده ملزم شود که ثابت کند این سند را برای ضمانت امضا کرده است.

ج) ضامن ترجیحاً باید نام مدیون اصلی و طلبکار و تاریخ امضاء سند را هم در کنار امضاء خود ذکر کند. اگر نام مدیون اصلی نوشته نشود، ضمانت به نفع برات‌کش (در برات)، متعهد سفته (در سفته) و صادرکننده چک (در چک) تلقی می شود. درنتیجه، اگر ضامنِ سند تجاری، قصد ضمانت از کسی را داشته باشد، باید نام او را به‌عنوان مدیون اصلی (مضمونٌ‌عنه) بنویسد.

حال سوالی که بوجود می‌آید این است که اگر ضمانت در سند جداگانه در خارج از ورقه برات باشد، مقررات مربوط به ضمانت در آن جاری است؟ و آیا ضمانت تضامنی است؟
قانون تجارت در این مورد ساکت است. اما طبق ماده ۴۰۳ قانون تجارت اگر در قرارداد به ضمانت تضامنی تصریح شده باشد، ضمانت تضامنی تلقی می شود، در غیر این صورت ضمانت غير تضامنی است.

حدود تعهد ضامن چیست؟

از ماده ۲۴۹ قانون تجارت که بیان می دارد «ضامنی که ضمانت برات دهنده یا محال علیه یا ظهرنویسی را کرده فقط با کسی مسئولیت تضامنی دارد که از او ضمانت نموده است.» استنباط می شود که:
تعهدی که ضامن دارد مثل تعهد مضمون‌عنه است؛ یعنی به طور مثال اگر مهلت اقامه دعوا علیه ظهرنویس برات یک سال باشد، پس از گذشت یک سال امکان رجوع به ضامن ظهرنویس هم زایل می شود.

ضامن هم مثل مضمون‌عنه حق استناد به ایرادات را دارد؛ در مورد این حق سه نظر وجود دارد:

الف) ضامن تنها حق استناد به ایرادات شکلی سند را دارد .
ب) ضامن می تواند به تمامی ایرادات که مضمون عنه حق استناد به آن را دارد، استناد کند، به جز ایراد جعل امضاء و عدم اهلیت .
ج) طبق ماده ۲۶۹قانون تجارت، چون حدود مسئولیت ضامن مثل مضمون عنه است پس ضامن حق استناد به تمام ایرادات مضمون عنه را دارد.
در رویه، نظر سوم پذیرفته شده است و ضامن توان استناد به همان ایراداتی را دارد که مضمون عنه دارد.

ضامن در مقابل مسئولین دیگر چه حقوقی‌ دارد؟

بر اساس ماده ۲۵۰ قانون تجارت، هر کسی که مسئول تادیه است من جمله ضامن، این امکان را دارد که پرداخت وجه را منوط کند به تسلیم سند، تا پس از پرداخت مبلغ سند و دیگر مبالغ، امکان رجوع به سایر مسئولین را داشته باشد. همچنین ضامن مثل بقیه مسئولین در مقابل دارنده سند، حق حبس دارد.
ضامن پس از آنکه برات را پرداخت کرد، امکان رجوع به مضمون عنه و سایر افرادی که مضمون عنه میتواند به آنها رجوع کند را دارد حتی اگر ضمانت بدون اذن مضمون عنه بوده باشد. به طور مثال اگر در برات سه ظهرنویس وجود داشته باشد و ضامن از ظهرنویس سوم ضمانت کند، پس از پرداخت، حق دارد به ظهرنویس دوم و ظهرنویس اول، براتگیرِ قبول کننده و صادر کننده مراجعه کند.

.

.

.

برای مطالعه ادامه مطلب کلیک کنید: 

https://tinyurl.com/87v7vzx4